موضوعات و سؤالات پیرامون نماز تراویح در ماه رمضان

موضوعات و سؤالات پیرامون نماز تراویح در ماه رمضان

1- حکم نماز تراویح

2- تعداد رکعات نماز تراویح

3- آیا خواندن نماز تراویح در منزل جایز است؟

4- حکم خواندن از روی قرآن در نماز تراویح

5- قضای تراویح و چگونگی ادای آن برای زنان

6- جواز تراویح برای مسافر

7- مشروعیت تراویح در بیابان

[1 ] حکم نماز تراویح.

س: نماز تراویح سنت است یا بدعت؟

ج: نماز تراویح سنت حضرت پیامبر اکرم (ص)است، عمل صحابه مبنی بر خواندن نماز تراویح معروف و مشهور است، امت از زمان اصحاب تا امروز به آن عامل بوده اند؟

اولین کسی که بعد از وفات حضرت پیامبر اکرم (ص)مردم را به نماز شب – تراویح – یکجا جمع نمود – و دستور داد پشت سر یک امام نماز بخوانند – عمر«رضی الله عنه» بود که ایشان جزو خلفای راشدین هستند. هیچ کس منکر تراویح نیست مگر اهل بدعت و روافض.

فتاوی انجمن دایمی مباحث علمی وافتا (10/392 )

[2] تعداد رکعات نماز تراویح.

س: علمای بزرگوار در مورد نماز تراویح چه می گویند: که آیا بیست رکعت است یا هشت رکعت؟

چنانچه سنت هشت رکعت است چرا در مسجد نبوی بیست رکعت می خوانند که بنابر همین عمل مردم عوام استدلال می کنند که بیست رکعت سنت است.

ج: نماز تراویح سنت حضرت پیامبر اکرم (ص)است احادیث بیانگر این مطلب هستند که حضرت پیامبر اکرم (ص)چه در رمضان و چه در غیر رمضان از یازده رکعت بیشتر نمی خواندند.

ابوسلمه از عائشه«رضی الله عنها» پرسیدند که کیفیت نماز حضرت پیامبر اکرم (ص)در ماه رمضان چگونه بوده است؟ عائشه«رضی الله عنها»  فرمودند: حضرت پیامبر اکرم (ص) چه در رمضان و چه در غیر رمضان بیش از یازده رکعت نماز نمی خواند؛

(اول) چهار رکعت نماز می خواند که از خوبی و طولانی بودن آن سوال نکن، سپس چهار رکعت دیگر می خواند که از خوبی ادای آن وطولانی بودنش مپرس، سپس سه رکعت دیگرمی خواند.

 عائشه«رضی الله عنها»  می گوید: به حضرت پیامبر اکرم (ص)گفتم: آیا قبل از آنکه نماز وتر را بخوانید می خوابید؟

حضرت پیامبر اکرم (ص)فرمودند: ای عائشه«رضی الله عنها» : چشمانم میخوابند و قلبم بیدار است.  (متفق علیه)

در بعضی روایات آمده است که حضرت پیامبر اکرم (ص)در بعضی شبها سیزده رکعت می خواندند.

 با توجه به روایت سیزده رکعت، روایت عائشه«رضی الله عنها» «رضی الله عنها» که فرمودند: حضرت پیامبر اکرم (ص)در رمضان و در غیر رمضان بیش از یازده رکعت نماز نمی خواندند- حمل بر عمل حضرت پیامبر اکرم (ص)در اغلب اوقات می شود؛ تا بین احادیث جمع شود.

باید دانست که بیشتر از یازده رکعت و سیزده رکعت خواندن هیچ اشکالی ندارد زیرا حضرت پیامبر اکرم (ص)نماز شب را محدود به رکعات مشخصی نکرده اند، بلکه برعکس زمانی که از حضرت پیامبر اکرم (ص)در مورد نماز شب پرسیده شد، فرمودند:

« مَثْنَی مَثْنَی؛ فإذا خَشِیَ أحَدُکُم الصُّبْحَ صَلَّی رَکْعَهً واحِدَه تُوتِرُ لَهُ مَا قَدْ صَلَّی »

 نماز شب دو رکعت ،دو رکعت است، پس هر گاه یکی از شما بیم آن را داشت که وقت نماز صبح فرا برسد یک رکعت نماز بخواند و با آن نمازهای قبلیش را وتر کند.

[ البته با توجه به بقیه ی احادیث جایز است نماز وتر، سه یا پنج یا هفت یا نه رکعت خوانده شود] با این توضیح به این نتیجه می رسیم که نماز شب- تراویح – محدود به عدد مشخص نیست، بنابراین نماز شب در رمضان و غیر رمضان محدود نیست بلکه امر، وسیع است و به هر تعداد که می توانند بخوانند.

فتاوی انجمن دایمی مباحث علمی وافتا (7/196-194)

[3] آیا خواندن نماز تراویح در منزل جایز است؟

س: بهتر است نماز تراویح را در مسجد همراه امام بخوانیم یا در منزل؟ با توجه به این که مقتدی هستم و دوست دارم خودم قرآن را بخوانم تا این که از دیگری بشنوم، چنانچه نماز تراویح را در منزل بخوانم گناهکار می شوم یا خیر؟

ج: نماز تراویح نفل است خواندن آن در منزل هیچ اشکالی ندارد، اما خواندن آن در مسجد همراه امام به تأسّی از حضرت پیامبر اکرم (ص)و اصحاب رض، افضل است.

و بدلیل قول حضرت پیامبر اکرم (ص)- زمانی که دربعضی شبها تا یک سوم شب نماز تراویح را امامت می کرد – بعضی از اصحاب به او می گفتند: اگر می شد تمام شب را برای ما نماز نافله می خواندید – حضرت پیامبر اکرم (ص)فرمود:

« مَنْ قَامَ مع الإمام حتی یَنْصَرِفَ کَتَبَ اللهُ لَهُ قِیَامَ لَیْلَه »

کسی که همراه امام نماز بخواند تا وقتی که امام نماز را تمام می کند، الله تعالی ( ثواب ) قیام شب را به او می دهد. ( رواه احمد و أصحاب السنن باسناد حسن، من حدیث ابی ذر)

فتاوی انجمن دایمی مباحث علمی وافتا (7/201-202)

[4 ] حکم خواندن از روی قرآن در نماز تراویح.

س: خواندن از روی قرآن در تراویح چه حکمی دارد؟

ج: علما در این مسئله با هم اختلاف نظر دارند: بعضی آن را مکروه دانسته اند، جمهور آن را جایز دانسته اند؛

 در کتاب (قیام الیل و قیام رمضان) علامه محمد بن نصر المروزی: روایت است از ابن ابی ملیکه که ذکوان- أبا عمرو- غلام آزاد شده ی عائشه«رضی الله عنها» در رمضان برای عائشه«رضی الله عنها»  و همراهان ایشان امامت می کردند، در حالی که از روی مصحف - قرآن- تلاوت می کردند.  از ابن شهاب در مورد امامی که در نماز از روی قرآن تلاوت می کند پرسیده شد، گفت: از ابتدای اسلام تاکنون این شیوه معمول بوده است، بهترین افراد ما در نماز از روی قرآن تلاوت می کردند.  

ابراهیم بن سعد گوید: پدرش او را امر می نمود تا در رمضان افراد خانواده را جمع کند و در نماز شب از روی مصحف برایشان بخواند؛ پدرش به او می گفت: قرآن را با صدای بلند بخوان تا بشنوم،

 ایوب از محمد (رح) نقل می کند که می گفت: اشکالی ندارد که شخصی قومی را امامت کند و از روی مصحف تلاوت کند.

عطا (رح) معتقد بود: شخصی که در رمضان امامت می کند و از روی مصحف تلاوت می کند، اشکالی در کارش نیست.

 یحیی بن سعد انصاری می گفت: به نظر بنده قرائت قرآن در رمضان از روی مصحف اشکالی ندارد؛ منظورش نماز شب است.

ابن وهب گوید: از مالک (رح) سؤال شد، مردم روستایی که در میانشان حافظ قرآن نیست آیا اجازه دارند که امامشان از روی مصحف تلاوت کند؟ گفتند: اشکالی ندارد.

در کتاب «المنتهی» و شرح آن آمده است: شخص نماز گزار می تواند در مصحف نگاه کند،

امام احمد می گوید: نگاه کردن امام در مصحف اشکالی ندارد، از ایشان پرسیده شد نماز فرض چطور؟ گفت: در این مورد چیزی نشنیده ام.

از امام زهری پرسیده شد: کسی که در رمضان- نماز نفل- از روی مصحف تلاوت می کند؛ در پاسخ گفتند: افراد بهتر از ما از روی مصحف تلاوت می کردند. 

برخی از علما خواندن از روی مصحف را در نماز مکروه دانسته از جمله مجاهد، ابراهیم و سفیان، استدلال این دسته از علما این است که در این عمل تشابه با اهل کتاب است؛

 محمد ابن نصر در کتابش « قیام اللیل و قیام رمضان و کتاب الوتر» می گوید: گروهی از علما این عمل را مکروه دانسته اند زیرا اهل کتاب چنین می کنند؛ بنابراین مسلمانان از این کار خود داری کنندتا از مشابهت با اهل کتاب دور بمانند؛

محمد ابن نصر به این ایراد چنین پاسخ می دهد: قرائت قرآن هیچ شباهتی با قرائت کتابهای حساب و غیره ندارد؛ زیرا قرائت قرآن از افعال نماز و مخصوص نماز است ولی خواندن کتابهای حساب از اعمال نماز نیست. ( بنابر این تشابهی در کار نیست.)

و بالله التوفیق

فتاوای انجمن دایمی مباحث علمی و افتا (7/204- 206)

 [5 ] قضای تراویح و چگونگی ادای آن برای زنان.

س: آیا مرد می تواند نماز تراویح را به تنهایی بخواند وقتی که جماعت از او فوت شد؟ خواندن نماز تراویح برای زن در چه مکانی افضل است مسجد یا منزل؟

ج: آری مرد می تواند نماز تراویح را به تنهایی بخواند. نماز زن اعم از فرض یا نفل در منزل بهتر است.

فتاوای انجمن دایمی مباحث علمی و افتا (7/200- 201)

 [6 ] جواز تراویح برای مسافر.

س: از نظر شما خواندن نماز تراویح برای مسافر حکمش چیست؟ در حالی که نماز چهار رکعتی را دو رکعت می خواند.

ج: قیام رمضان سنت حضرت پیامبر اکرم (ص) است، بنابراین صحابه رضوان الله علیهم آن را خوانده اند و این سنت تا امروز ادامه دارد-

در صحیح بخاری و مسلم به روایت عائشه«رضی الله عنها»  آمده است که حضرت پیامبر اکرم (ص)چند شبی نماز تراویح را در -مسجد- خواندند و اصحاب نیز به حضرت پیامبر اکرم (ص)اقتدا نمودند سپس حضرت پیامبر اکرم (ص)به مسجد نیامدند و تا پایان رمضان نماز تراویح را در منزل خواندند و فرمودند: إنی خَشِیتُ أَنْ تُفْرَضَ عَلَکُم فَتَعْجِزُوا عنها  «از آن بیم داشتم که مبادا نماز شب بر شما فرض شود و نتوانید آن را ادا کنید.»

در روایت بخاری می آید: «أن عمر جمع الناس علی أبی بن کعب فصلی بهم التراویح»  «عمر به مردم دستور داد نماز تراویح را به امامت ابی کعب ادا کنند.»

در بخاری و مسلم به روایت أبی سلمه بن عبدالرحمن آمده که ایشان از عائشه«رضی الله عنها» پرسیدند: نماز- شب- حضرت پیامبر اکرم (ص)چگونه بوده است؟ عائشه«رضی الله عنها»  گفت: حضرت پیامبر اکرم (ص)چه در رمضان و چه در غیر رمضان از یازده رکعت بیشتر نمی خواند.

بخاری و مسلم این روایت را در بحث تهجد ذکر کرده اند.

حضرت پیامبر اکرم (ص)گاهی در رمضان مسافرت می کردند، از آن جمله مسافرت حضرت پیامبر اکرم (ص)در فتح مکه، دهم رمضان سال هشتم هجری.

 ابن قیم می گوید: حضرت پیامبر اکرم (ص)در هر حال چه سفر و چه حضر نماز شب را می خواند، چنانچه خواب می رفت یا بیمار می بود بجای نماز شب دوازده رکعت در روز می خواند. بنابراین اگر شخصی نماز شب را در سفر بخواند بر سنّت عمل نموده است.

فتاوای کمیسیون دایمی مباحث علمی و افتا (7/206)

[7 ] مشروعیت تراویح در بیابان.

س: ما بیابان نشین هستیم، آیا برای ما نماز تراویح جایز است؟

ج: نماز تراویح در رمضان برای ساکنان شهرها و روستاها و بیابان علی السویه سنت است؛ زیرا دلایل در این مورد عام می باشد.                       

 و بالله التوفیق و صلی الله علی نبینا محمد و آله و صحبه وسلم.

فتاوای انجمن دایمی مباحث علمی و افتا (7/200)