احکام روزه ی نفلی

احکام روزه ی نفلی

1- شکستن روزه ی نفلی به خاطر خویشاوندان

2- کسی که روزی معین را همیشه روزه می گیرد و...

3- حکم روزه ی شش روز از شوال

4- حکم مقدم کردن شش روز شوال بر قضای رمضان

5- حکم روزه گرفتنِ تنها روز عاشورا

6- حکم اهدای ثواب روزه برای میت

[1 ] شکستن روزه ی نفلی به خاطر خویشاوندان:

س: مردی عادت دارد که روزهای دوشنبه و پنج شنبه و دیگر روزهای مستحب را روزه بگیرد، اگر یکی از روزها مصادف با جشن خانوادگی و یا مهمانی بود، آیا بهتر است که روزه اش را نگه دارد و از خویشاوندان معذرت خواهی کند یا این که روزه اش را افطار کند؟

ج: در این صورت باید بنگریم که مصلحت چه می طلبد، اگر ادامه ی روزه باعث رنجش و سوء ظن خویشاوندان می گردد، می تواند روزه را بشکند؛ روزه دار نفلی صاحب اختیار خویش است و با شکستن روزه از یک جهت اجابت دعوت نموده و از طرفی دیگر موجبات اُنس و محبت و استحکام روابط خانوادگی را فراهم نموده است، اما اگر او را معذور می دانند و به او بدگمان نمی شوند، شکستن و یا ادامه ی روزه برایشان چندان مهم نیست، بهتر است که روزه اش را کامل کند؛ زیرا الله تعالی می فرماید:

 یا أَیهَا الَّذِینَ آمَنُوا أَطِیعُوا اللَّهَ وَأَطِیعُوا الرَّسُولَ وَلَا تُبْطِلُوا أَعْمَالَکُمْ(محمد/33)

ای کسانی که ایمان آورده‌اید! اطاعت کنید خدا را، و اطاعت کنید رسول (خدا) را، و اعمال خود را باطل نسازید!

و اگر در مهمانی یا در عروسی روزه اش را شکست، نظر به مواظبت بر اعمال ، مستحب است که روزه ی آن را قضا آورد.

با امضای شیخ ابن جبرین- 12/11/1423هـ

 [2 ] کسی که روزی معین را همیشه روزه می گیرد و...

س: مردی روزهای دوشنبه و پنجشنبه را روزه می گیرد، او تصمیم می گیرد که ظهر پنجشنبه به مسافرت برود و بدون نیت شبانه مبنی بر روزه گرفتن آن روز، تا ظهر چیزی نمی خورد و قبل از سفر چیزی می خورد و به سفر می رود، آیا ثواب روزه ی آن روز که در حال اقامت همیشه آن را روزه گرفته، به او می رسد؟

ج: در حدیث مرفوع آمده که: « إذا مَرِضَ العَبْدُ أو سافر کتبَ الله لَُه ما کان یعملُه صحیحاً مُقیماً »¹  «هر گاه بنده ای بیمار شود و یا به مسافرت رود، اعمالی که در حال صحت و اقامت انجام می داده، برایش ثبت می گردد.»

پس به آن مرد ثواب نیتش می رسد، لیکن با این که ابتدای روز چیزی نخورده، آن روز، از روزه هایش شمرده نمی شود؛ زیرا روزه دار کسی است که از ابتدای روز تا غروب همراه با نیت چیزی نخورد.

از گفتار و املای، شیخ ابن جبرین

[3] حکم روزه ی شش روز از شوال:

س: نظر شما درباره 6 روز، روزه گرفتن از ماه شوال چیست؟

 درمؤطا امام مالک آمده که: امام مالک بن انس درباره ی روزه گرفتن 6 روز از شوال فرموده: دیده نشده که شخصی از اهل علم و فقه آن را روزه بگیرد، و از هیچ یک از سلف نیز چنین چیزی به من نرسیده، اهل علم آن را مکروه دانسته و بدعت می شمارند و از این که چیزی به رمضان منتسب شود که از آن نیست بر حذر می دارند، این گفتار در مؤطا امام مالک شماره (228) جزء اول موجود دارد.

ج: ثابت است که ابو ایوب«رضی الله عنه» می گوید: رسول الله*فرمودند:

 «مَنْ صَامَ رمضان ثم أَتْبَعَهُ سِتًّا من شَوَّال فَذَاکَ صِیَامُ الدَّهْر»²  

«هر کس ماه رمضان و در پی آن شش روز از شوال را روزه بگیرد، آن برابر است با روزه ی دهر ( تمام عمر) است.»

این حدیث صحیح دلالت دارد که روزه گرفتن شش روز از شوال سنت است، امام شافعی، احمد و گروهی از پیشوایان و علما به آن عمل کرده اند، و درست نیست که این حدیث با تعلیل برخی از علما مقابله شودکه می گویند: امکان دارد که افراد جاهل آن را از رمضان تصور کنند، و یا آن را واجب بدانند، یا به بهانه ی این که از علمای گذشته نقل نشده است که آنرا روز گرفته باشند، این ظن و گمانها یارای مقابله با سنت صحیح را ندارد، و آن که می داند حجت است بر کسی که نمی داند.

و بالله التوفیق، و صلی علی نبینا محمد و آله و صحبه و سلم

فتاوای انجمن دایمی مباحث علمی وافتا (10/389/390 )

[4 ] حکم مقدم کردن شش روز شوال بر قضای رمضان:

س: آیا کسی که ده روز از رمضان را بنا بر عذر شرعی افطار نموده است، پس از اتمام ماه رمضان شش روز شوال را روزه بگیرد، سپس قضای رمضان را بجا آورد ثوابش مانند کسی است که ماه رمضان را کامل روزه گرفته و سپس شش روز شوال را روزه گرفته که در واقع تمام دهر را روزه گرفته است؟

ج: تقدیر ثواب اعمال در اختیار الله تعالی است، مادام که بنده جویای اجر، از الله تعالی باشد و در طاعت و عبادت بکوشد، الله تعالی مزدش را ضایع نمی کند؛ رب العالمین می فرماید:

إِنَّ الَّذِینَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ إِنَّا لَا نُضِیعُ أَجْرَ مَنْ أَحْسَنَ عَمَلًا(الکهف/30)

مسلما کسانی که ایمان آوردند و کارهای شایسته انجام دادند، ما پاداش نیکوکاران را ضایع نخواهیم کرد!

کسی که قضای رمضان بر او لازم است بهتر آن است که ابتدا روزه های قضایی را کامل نموده سپس شش روز شوال را روزه بگیرد؛ زیرا اگر شش روز شوال بر روزهای قضا مقدم شود- با حدیث پیامبر*که فرموده است که شش روز  شوال بعد از تکمیل روزه ی ماه رمضان باشد- از نظر ترتیب مطابقت نمی کند.

فتاوای انجمن دایمی مباحث علمی و افتا(10/392)

[5 ] حکم روزه گرفتنِ تنها روز عاشورا:

س1- روزه گرفتن تنها یک روز عاشورا چه حکمی دارد؟

ج: روزه گرفتنِِ تنها یک روز عاشورا جایز است، زیرا در اکثرِ احادیث روزه گرفتنِ روز عاشورا وارد شده است، مانند حدیث ابوقتاده به روایت مسلم: صَومُ یومٍ عَاشُوراء یُکَفِّرُ السَّنَهَ التی قَبْلَهُ ³ «روزه ی روز عاشورا کفاره ی گناهان یک سال گذشته است.»

بهتر آن است که: جهت مخالفت با یهود که منظور اصلی پیامبر*نیز همین بوده است یک روز قبل و یا بعد از عاشورا را به همراه آن روزه بگیرد.

س2- آیا لازم است روزه ی روز عاشورا- به یک روز دیگر- پیاپی و بدون فاصله باشد؟

ج2- بله؛ کسی که روز عاشورا- دهم محرم- را روزه می گیرد باید نهم و دهم- تاسوعا و عاشورا- را پشت سر هم روزه بگیرد یعنی یا نهم و دهم محرم را پشت سر هم روزه بگیرد و یا دهم و یازدهم را با هم روزه بگیرد. به این صورت جایز نیست که نهم و یازدهم محرم را روزه بگیرد و در وسط دهم را روزه نگیرد. بجای دهم- عاشورا- نمی تواند یک روز دیگر از ماه محرم را روزه بگیرد- یعنی فضیلت روز عاشورا مربوط به خود آن روز- دهم- است یکی دیگر از روزهای ماه محرم نمی تواند جایگزین آن باشد.

فتوا با امضای شیخ ابن جبرین مورخه ی12/1/1423

[6 ] حکم اهدای ثواب روزه برای میت:

س: آیا اهدای ثواب روزه برای مرده جایز است؟

ج: بنا بر نظریه ی صحیح از اقوال علما اهدای ثواب روزه ی نفلی برای مرده جایز است، در واقع خود روزه صحیح است و اهدای ثواب آن جایز می باشد.

شیخ ابن جبرین، فتاوای الصیام، جمع راشد الزهرانی، ص(124)

پاورقی:

احمد (5/417، 419) مسلم (1164) و غیرهما

 مسلم (1162)

بخاری (2996) با اندکی تفاوت